Даян дэлхийн хүмүүс хүүхдийн сайн сайхны төлөө гар гараасаа барилцан за гэж хэлж чадахгүй байгаагийн нэг жишээг дурдахаар найруулагч Д.БАЯЖИХ манай сонинд хандлаа. Тэрбээр хүүхдийн уран бүтээл дээр голчлон ажилладаг уран бүтээлчийн хувьд өдгөө ТВ9 телевизээр нэвтэрч буй “Гэгээн алсын одод” шоу нэвтрүүлгийн шүүгчдийн ёс зүйн талаар санаа оноогоо уншигч та бүхэнтэй хуваалцъю гэсэн юм. Манай редакцид янз бүрийн асуудал ярьсан олон л хүн ирдэг. Нэг хүний эрх ашгаас нийгмийн асуудал ярьж томрох нь ч бий. Яагаад энэ найруулагчид ач холбогдол өгсөн бэ гэхээр тэр улстөр, нийгмийн бухимдал, эдийн засаг, ноос ноолуур, 70 мянга, 76 тэрбумын талаар яриагүй юм. Үүнээс тэс өөр, хүүхдийн эрхийн талаар ярьсан. Цагаан цаас шиг ертөнцийг тэр хэвээр нь хадгалахыг хүсч хандсан болохоор түүнтэй ярилцсанаа хүргэж байна.
-Хүүхэдтэй харилцах харилцааны талаар шүүмжлэх гэж байгаа юм чинь эхлээд ямар хүн ийм юм яриад байгаа талаар мэдэх нь зүйн хэрэг?
-Би кино телевизийн найруулагч хүн л дээ. Намайг Д.Баяжих гэдэг. Хуучнаар Монгол телевизэд ажиллаж байгаад хувиараа студи байгуулж хэсэг ажиллав. “Омега” гээд мэдэх үү.
-Мэднэ, мэднэ.
-Тэндээ хүүхдийн голдуу нэвтрүүлэг хийж байсан юм. “Ерелаш” гээд оросын хүүхдийн цуврал байдаг шүү дээ. Үүнийг монголд хэсэг хийсэн. Хүүхдийн зохиолч Дашдондог гуай санаачлаад, кино найруулагч Дамдин гуай, Соёлын сан бил үү дээ, нэг газраас дэмжээд хийж байсан юм. Одоо энэ цувралаа үргэлжлүүлнэ. Би Англид байж байгаад тав зургаан сарын өмнө ирлээ л дээ.
-Үндсэн асуудал руугаа оръё. Та бид хоёр юу ярих билээ?
-Энд ирээд анзаарлаа л даа. Хүүхдийн төлөө бодит ажил хийж байгаа газар ховор байна. Хүүхдийн кино, жүжиг алга. ТВ9 “Гэгээн алсын одод” гээд их хөөрхөн нэвтрүүлэг гаргаад ирлээ. Энэ их дэмжүүштэй, цаашид үргэлжлүүлээд авч явмаар санаа. Харин миний эмзэглэж явдаг зүйл яг хүүхдийн төлөө гэдэг юм байхгүй болчихож. Ингэх гэж байна, тэгэх гэж байна гэсэн худлаа нэр барьсан хүмүүс байх юм. ТВ9-ийн хийж байгаа энэ шоу нэвтрүүлэг хүүхдийн авъяас чадварыг хөгжүүлсэн нь сайшаалтай. Гэхдээ энэ нэвтрүүлгийг мянга дэмжлээ ч гэсэн шүүж байгаа шүүгчдэд нь маш их эмзэглэлээ. Яагаад гэвэл би хүүхдийн уран бүтээлч. Шүүгчээр гавьяат Б.Сарантуяа, Бэхбат гэж хүн байна. Бас Төгөлдөр бил үү, нэг тийм хүн байна.
-Тэд яагаад байна вэ?
-Юм хийж болно, хийж байгаа зүйлээ дэмжиж болно гэхдээ хамаг байдаг авъяасаа чадлаараа үзүүлж байгаа хүүхдийн сэтгэл, итгэл рүү ус цацаж болохгүй. Жишээ нь Сарантуяа гавьяат нэг охиныг “чи сульдаатай юм уу” гэж байгаа юм. Юу гэсэн үг вэ. Тэр хүүхэд ийм том монгол улсын од хүнээс ийм үнэлгээ сонсоод яах бол. Бүх мөрөөдлөө алдана шүү дээ, магадгүй үзэн ядах сэтгэл гарна. 10-тай, 13-тай хүүхдүүдтэй том хүний зиндааны юм яриад пээдэлзээд суугаад нь би эмзэглэсэн.
-Таны хүүхэд энэ уралдаанд орж байгаа юм уу?
-Үгүй ээ. Би тэр нэвтрүүлгийн гурван дугаарыг нь үзлээ. Бүр хэлэхээс өөр аргагүй санагдаад танд хандсан юм.
-Ганцхан тэр сульдаатай гэдэг үгнээс та эмзэглээд байгаа юм уу, эсвэл иймэрхүү олон тохиолдол байна уу?
-Ер нь шүүгч нарын хандлага их хөндий. Төгөлдөр Саймон юм уу хаашаа юм. Наана нь хөөрхий дуулаад байхад ширээний ард цаас нүүрэндээ тулгачихаад сууж байгаа юм. 9-13 насны хүүхдүүд орж байгаа уралдааныг шүүж байж “чи юу хийгээд байгаа юм, хүүхдийн дуу дууллаа” гэх жишээтэй. Хүүхэд юм чинь хүүхдийн дуу дуулна биз дээ. Естэй бил үү, аравтай бил үү нэг охин их хөөрхөн нь аргагүй уртын дуу дуулав аа. Тэгсэн “Наад уртын дууг чинь хүн болгон дуулдаг дуу биш. Наадахыг чинь тодорхой хүмүүс дуулдаг юм, чи яах гэж ийм дуу дуулж байгаа юм” гэсэн. Юу гэсэн үг юм бэ.
-Дуул гэснийг нь л дуулж байгаа тэр хүүхэд юугаа мэдэх вэ дээ, зайлуул?
-Чамд ямар ч реднанц алга гэж байгаа юм. Реднанц гэж юу байдгийг яг үнэндээ би мэдэхгүй. Та мэдэх үү.
-Мэдэхгүй юм байна.
-Тийм жаахан хүүхэдтэй мэргэжлийн хэллэгээр яриад томроод байгаа хүмүүсийг юу гэж ойлгох вэ. Би хоёр дугаар хараад сүүлдээ дургүй хүрээд үзэхээ больсон.
-Би ч нэг дугаар үзсэн л дээ. Яг үнэндээ 10 настай хүүхэдтэй арай л ширүүн харилцаад байна уу гэж бодогдсон?
-Хамгийн гол нь чадах чадахгүй нь хамаагүй хүүхдэд урам хайрлах хэрэгтэй. Миний дүү арай л чадсангүй, дараагийн удаа тэгээрэй, чамд боломж байна ч гэдэг юм уу, аятайхан хэлээд гаргаж болно оо доо. Хөдөө гадаанаас ирсэн хүүхэд олон байгаа юм. Тэгэхэд Төгөлдөр “Чи наад хувцас хунартаа анхаар, гэрийнхэнтэйгээ ярилц, юу өмсөөд ороод ирсэн юм”. Төгөлдөр эцсийн эцэст урлаг, тэр тусмаа хүүхдийн урлаг шүүх хүн мөн ч юм уу үгүй ч юм уу. Би хувьдаа дизайнер гэдгээр нь мэдэхээс биш хүүхэдтэй ажиллаж байсныг нь мэдэхгүй. Бүжиглэж байгаа хүүхдийг Бэхбат гэдэг шүүгч нь “Чи хөл гараа савчаад юу хийгээд байгаа юм бэ” гэх жишээтэй. Хүүхэд өөрийнхөө хэмжээнд л авъяасаа үзүүлж байна шүү дээ. Яагаад жаахан урам хайрлаж болдоггүй юм. Өө миний дүү болж байна, чи тэрийгээ жаахан засчих гээд хэлж болно доо, уг нь. UBS-ийн нэвтрүүлэг байна. Чадахгүйг нь аятайхан ойлгуулаад л гаргаж байна шүү дээ. Рагу ч бил үү хэн ч билээ нэг гадны нөхөр “Ах аа та чадсангүй ээ, би таныг их дэмжиж байна, гэхдээ та дараа дахиж ирээрэй” гээд л чөлөөтэй илэрхийлж чадаж байна. Тэгэхэд Төгөлдөр хүүхэд ороод ирэхэд хөмсгөө зангидаад, хүн орж ирж байна гэж тоож байгаа шинж алга. Ийм орчинд хүүхэд орж ирэхээсээ эхлээд л айна. Бөөн айдас хүйдэс дунд нэг юм дуулж бүжиглэсэн болоод л гарна. Тэд мэргэжлийн хүнтэй ажиллаагүй шүү дээ. Хүүхэдтэй ажиллаж мэдэхгүй л байгаа байхгүй юу. Хүүхэд гэдэг их эмзэг, нимгэхэн цаас шиг амьтан. Телевиз гэдэг урлаг тэр хүний айхтар болж бүтэхгүйг хасдаг. Хасаад, хасаад тийм айхтар харилцаа орж байна гээд бод. Хүүхдэд ямар сэтгэлзүйн дарамт ирэх вэ.
-Хүүхэд болгоныг ингэж миалаагүй байлгүй дээ?
-Ямар ч гэсэн миний хоёр удаа үзсэн дугаар ийм л байсан. Сүүлд гайгүй болсон байж болох юм. Чихний бөглөө гаргана гэж юу болохыг мэдэхгүй хүүхэдтэй “Чихний чинь бөглөө арилаагүй байна. Пионерийн ордны Ганхүү гэдэг багш дээр оч” гэж хэлж ч байх шиг. Би найруулагчаар арван хэдэн жил ажиллахдаа хүүхэдтэй ингэж харилцаж байгаа хүмүүсийг хараагүй.